Chúng ta dành quá nhiều thời gian trong cuộc sống để cố gắng trở thành hình mẫu mà người khác mong đợi chúng ta phải là. Chúng ta uốn nắn bản thân để phù hợp với kỳ vọng, so sánh và đánh giá của người khác. Tuy nhiên, sự thật sâu xa hơn là tự do không đến từ việc đáp ứng những đòi hỏi đó, mà từ việc cuối cùng bước vào hình hài thật sự của chính mình.

Đây là lời tán dương mà chúng ta hiếm khi dành: không phải cho thành công, không phải cho vẻ ngoài, mà cho phép màu yên lặng, không thể lặp lại của việc là chính con người mà chúng ta vốn đã là.

Khám phá sự khác biệt

Một thập kỷ trước, tôi tình cờ khám phá ra một điều bất ngờ: Tôi mắc chứng aphantasia. Tôi không thể hình dung bằng trí tưởng tượng của mình. Khi các bài thiền hướng dẫn mời tôi tưởng tượng những quả cầu năng lượng rực rỡ hay những màu sắc tươi sáng, tôi cảm thấy bình yên, đúng vậy, nhưng tôi chỉ thấy một màu đen.

Ban đầu, tôi nghĩ mình đã bỏ lỡ điều gì đó. Bạn bè tôi mô tả họ nhìn thấy những hình ảnh, màu sắc, những chuyến phiêu lưu khi dùng chất kích thích, nhưng tất cả những gì tôi từng thấy chỉ là mặt sau của mí mắt mình. Kỳ lạ thay, giấc mơ của tôi lại khác: sống động, điện ảnh, những cuộc phiêu lưu hoành tráng. Và em trai tôi, Olivier, lại ở thái cực đối lập, với chứng hyperphantasia, một trí tưởng tượng hình ảnh mạnh mẽ đến nỗi cậu ấy có thể chồng lên thực tại.

Lưu ý rằng điều này không có nghĩa là tôi không thể tưởng tượng, mà đúng hơn là trí tưởng tượng và ký ức của tôi mang tính khái niệm và cảm xúc hơn. Chúng bao gồm những suy nghĩ, cảm xúc và cảm giác hơn là hình ảnh.

Sự tương phản này khiến tôi tự hỏi: liệu tôi có thể “mở khóa” khả năng hình dung không? Liệu nó có giúp tôi sáng tạo hơn, có năng lực hơn, hoàn thiện hơn không? Có lẽ nó sẽ giúp tôi nhận diện khuôn mặt tốt hơn. Thật hơi đáng xấu hổ khi không thể nhận ra bạn bè nếu họ chỉ thay đổi kiểu tóc hoặc cách ăn mặc.

Biến điểm yếu thành sức mạnh

Tôi đã cố gắng trong nhiều năm. Các bài tập hình dung, chất kích thích, vô số nỗ lực, nhưng không có gì hiệu quả. Tuy nhiên, dần dần, một điều khác đã được tiết lộ: cái gọi là hạn chế của tôi hóa ra lại là một điểm mạnh.

Bởi vì tôi không thể tạo ra những hình ảnh tưởng tượng, tâm trí tôi không bị phân tán. Tôi sống gắn kết với khoảnh khắc hiện tại. Tôi có thể chuyển đổi ngữ cảnh ngay lập tức, di chuyển từ chủ đề này sang chủ đề khác mà không bị phân tâm. Trí nhớ của tôi thật đáng kinh ngạc. Tôi ghi nhớ gần như mọi thứ tôi đọc hoặc trải nghiệm, như thể việc thiếu hình ảnh nội tâm đã làm sắc bén mọi khả năng khác.

Trong một thế giới tràn ngập sự phân tâm, đây không phải là một điểm yếu. Đó là một siêu năng lực.

Và vì vậy, tôi ngừng khao khát một tâm trí khác. Tôi đón nhận tâm trí mà tôi được ban tặng.

Hãy cẩn thận: bạn có thể không phải là người mà bạn nghĩ

Bạn có thể tự nhủ, “Tôi không biết vẽ.” Nhưng điều đó không hoàn toàn đúng. Đó chỉ là một câu chuyện bạn tự kể với chính mình. Bạn chỉ đơn giản là chưa quyết định dành thời gian để học. Với nỗ lực, bạn có thể trở nên thành thạo trong hầu hết mọi thứ.

Nhưng năng lực không phải là tiếng gọi. Điều quan trọng là khám phá ra điều mà trái tim bạn thực sự mong muốn—và theo đuổi nó một cách hết mình. Mỗi chúng ta sinh ra với những khuynh hướng, điểm mạnh, điểm yếu khác nhau. Chúng ta được đào tạo để “sửa chữa” những gì còn thiếu, nhưng cuộc sống sẽ tốt đẹp hơn khi ta tập trung phát huy những gì ta đã có.

Tự do của việc là chính mình

Đau khổ đến từ việc sống một cuộc đời được viết kịch bản bởi người khác: cha mẹ, bạn bè, sếp, văn hóa, và bởi những câu chuyện chúng ta tự kể về việc mình nên là ai. Chúng ta đóng vai, đeo mặt nạ, và bám chặt vào những danh tính, như thể việc bám víu vào chúng sẽ giữ chúng ta an toàn. Nhưng thay vào đó, chúng làm chúng ta ngạt thở.

Sự thật giải phóng là: hầu hết mọi người không quá chú ý đến bạn. Họ quá bận rộn với những cuộc đấu tranh của chính mình. Khoảnh khắc bạn ngừng uốn nắn bản thân để được họ chấp nhận, bạn giành lại một sự tự do đáng kinh ngạc. Khi bạn nhận ra rằng không ai thực sự quan tâm, bạn được giải thoát khỏi sự chuyên chế của việc phải thể hiện.

Tương tự, nỗi đau, dù từ lời chỉ trích, sự từ chối, hay thất bại, chỉ không thể chịu đựng được khi bạn tin rằng nó định nghĩa bạn. Nếu bạn ngừng đồng nhất mạnh mẽ với “cái tôi bị tổn thương,” bạn sẽ khám phá ra một cái tôi sâu sắc hơn không thể bị tổn thương. Thế giới vẫn có thể ném hỗn loạn về phía bạn, nhưng bạn không còn trao cho nó chìa khóa để kiểm soát sự bình an nội tâm của mình nữa.

Quan tâm ít hơn không có nghĩa là thờ ơ. Nó có nghĩa là nới lỏng sự lo lắng, lùi lại để nhìn vào vở hài kịch vũ trụ, và nhận ra rằng cuộc sống là một trò chơi, không phải là một sự trừng phạt. Khi bạn bỏ đi sự nghiêm trọng nặng nề, bạn sẽ thấy mình cười nhiều hơn, sáng tạo nhiều hơn, sống nhiều hơn.

Tính chân thực = Tự do

Lời mời gọi đơn giản nhưng sâu sắc: hãy là chính mình, không phải cái tôi mà xã hội mong đợi, không phải cái tôi mà bạn đã tập dượt, không phải cái tôi mà bạn nghĩ bạn “nên” là, mà là cái tôi thô sơ, không thể lặp lại, trung thực xuất hiện khi bạn ngừng giả vờ.

Tính xác thực không phải là về việc trở nên hoàn hảo. Nó là về việc bỏ đi chiếc mặt nạ. Khi bạn làm điều đó, bạn khám phá ra một nghịch lý kỳ lạ: càng ít quan tâm đến việc được chấp nhận, cuộc sống càng chấp nhận bạn nhiều hơn.

Vì vậy, hãy ngừng thể hiện. Bước ra khỏi ánh đèn sân khấu. Cười vào sự phi lý. Nhảy múa cùng sự tồn tại.

Bởi vì khi bạn ngừng quan tâm đến việc bạn được cho là phải như thế nào, cuối cùng bạn khám phá ra tự do của việc là chính con người mà bạn vốn đã là.